استفاده از زیستگاه توسط آهوی ایرانی (gazella subgutturosa subgutturosa) در پارک ملی کلاه قاضی

جمعیت های آهوی ایرانی در دهه های اخیر به دلیل شکار غیر مجاز و تخریب زیستگاه در حال کاهش است. گونه آهوی گواتردار در فهر ست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی از سال 2006 تاکنون در طبقه آسیب پذیر قرار دارد. آگاهی از وابستگی های زیستگاهی این گونه در دوره های مختلف سال عامل مهمی در تصمیم گیری های مدیریتی و پیشگیری از روند انقراض زودهنگام جمعیتهای آن می باشد. در این مطالعه الگوی استفاده از زیستگاه آهوی ایرانی در یک دوره یکساله در پارک ملی کلاه قاضی، که یکی از زیستگاه های مهم این گونه در مرکز کشور است، با استفاده از روش شمارش گروههای سرگین در ترانسکتهای پاک شونده مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نقشه جوامع گیاهی و وضعیت توپوگرافی، پنج زیستگاه در منطقه تعریف شد. زیستگاههای تعریف شده شامل جوامع گیاهی جاز- درمنه، درمنه زار، درمنه- آناباسیس، پرند و دامنه کوهها بود. برای هریک از زیستگاههای تعریف شده سه تکرار آزمایشی در نظر گرفته شد که در مهمترین زیستگاههای آهو در منطقه، شامل دشت میانکوه، دشت لافراخ و دشت لاگور، قرار گرفتند. شمارش گروههای سرگین هر دو ماه یکبار و به مدت یکسال از شهریور 1388 تا شهریور 1389 ادامه یافت. برای بررسی تفاوت استفاده آهو از زیستگاههای مختلف در هر یک از دوره های سال وتغییرات استفاده از هر نوع زیستگاه در کل سال از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد. نتایج نشان داد که به طور کلی آهوی ایرانی از جامعه گیاهی پرند نسبت به سایر زیستگاههای تعریف شده در طول سال به طور معنی داری کمتر استفاده کرده است. الگوی استفاده آهوی ایرانی از هریک از زیستگاههای تعریف شده در دوره های مختلف سال تفاوت معنی-داری نداشت. آهوان به طور معنی داری از جامعه گیاهی پرند نسبت به سایر جوامع گیاهی موجود در دشت در دوره اردیبهشت- خرداد کمتر استفاده کرده بودند. برای مقایسه استفاده آهوان از هر یک از جوامع گیاهی نسبت به مساحت آنها (انتخاب زیستگاه) از نمایه انتخاب جاکوبز استفاده شد. نتایج نشان داد که جامعه گیاهی جاز- درمنه در تمام سال بیشتر از مقدار فراهم و جامعه گیاهی درمنه- آناباسیس در تمام سال کمتر از مقدار فراهم مورد استفاده قرار گرفتند. استفاده آهو از دو جامعه گیاهی درمنه زار و پرند در دوره های مختلف سال الگوهای متفاوتی را نشان داد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که در بیشتر دوره های سال فاصله تا آب و درصد سنگریزه در پوشش زمین مهمترین عوامل پیش بینی کننده پراکندگی آهوان منطقه هستند. عامل پوشش گیاهی تنها در دوره های آبان- آذر و اردیبهشت- خرداد به طور معنی دار با پراکندگی آهوان در منطقه همبستگی داشتند. پراکندگی آهوان در دوره های اسفند- فروردین و اردیبهشت- خرداد از آب مستقل بود. بررسی ارتباط میان نقاط تجمع گروههای سرگین آهوان و لانه های مورچه نشان داد که نسبت زیادی از لانه های مورچه توسط آهوان مورد استفاده قرار می گیرند. برای نشان دادن این ارتباط، تعداد 56 جفت پلات در مناطق تجمع گروههای سرگین آهو که با لانه مورچه در ارتباط بودند مستقر شد و استفاده آهو از جفت پلات ها برای یک سال مورد بررسی قرار گرفت. شمارش و پاکسازی گروههای سرگین در این نقاط و پلات های جفت در دوره های دوماهه در سه جامعه گیاهی اصلی واقع در دشتهای میانکوه و لافراخ، یعنی جاز- درمنه، درمنه زار و درمنه- آناباسیس انجام گرفت. آزمونهای مقایسه دوگانه نشان داد که استفاده آهوان از لانه های مورچه نسبت به پلات های جفت در تمام دوره های سال به طور معنی داری بیشتر است. اندازه گیری پارامترهای خاک و پوشش گیاهی تفاوت معنی داری میان جفت پلات ها از نظر برخی از این پارامترها، از جمله درصد سنگریزه، درصد مواد آلی خاک و درصد پوشش گیاهان موقت در هر یک از جوامع گیاهی نشان داد. براساس نتایج حاصل از تحلیل مولفه های اصلی سه عامل ذکر شده مهمترین عوامل تفاوت در بین استراحتگاهها و پلات های جفت در تمام زیستگاهها بودند. نتیجه گیری شد که مورچه ها با تغییراتی که در خاک ایجاد می کنند موجب جذب آهوان به لانه های خود، برای استفاده به عنوان استراحتگاه می-شوند.